Βασισμένη σε μια αληθινή ιστορία...

Αλήθεια, πόσες φορές έχετε διαβάσει αυτήν τη φράση μέσα στο σκοτάδι των κινηματογραφικών αιθουσών ή στο οικείο περιβάλλον του σπιτιού σας, καθώς αρχίζει μια ταινία ή τηλεοπτική σειρά; Πολλές φορές.
Την Παρασκευή που μας πέρασε, είδα τη τελευταία ταινία του Κώστα Γαβρά, Adults in the Room, που προφανώς εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία. Αναφέρεται -όπως είμαι βέβαιος ότι γνωρίζετε- στην περίοδο της εξάμηνης διαπραγμάτευσης που έκανε η νέα τότε κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ με τους εταίρους πιστωτές μας. Είναι κάτι που οι Έλληνες το γνωρίζουν πολύ καλά από την όψη και από τη κόψη - της λιτότητας, της εσωτερικής υποτίμησης και της διάψευσης των ελπίδων που έτρεφαν για κάτι διαφορετικό.

Σεναριακά, η ταινία του σημαντικού αυτού δημιουργού βασίστηκε εξ ολοκλήρου στο βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη Adults in the Room, το οποίο στην ελληνική του έκδοση κυκλοφόρησε με τον τίτλο Ανίκητοι ηττημένοι. Εξαιτίας αυτής της επιλογής, σε συνδυασμό με τον... ανίκητο ναρκισσισμό του συγγραφέα, η ταινία δεν μπόρεσε να ξεπεράσει την ενοχλητική αυτοαναφορικότητα που εκπέμπεται κατά κύματα από τον πρωταγωνιστή του βιβλίου-ταινίας, τον οποίο υποδύεται εκπληκτικά ο Χρήστος Λούλης. Η σεναριακή επιλογή του Γαβρά σήκωσε πολλές αντιρρήσεις εξαιτίας του συγκεκριμένου ανθρώπου και του βιβλίου που έγραψε σε βαθμό υστερίας. Η ταινία καταδικάστηκε στο πυρ το εξώτερον πριν καν προβληθεί. Αλλά έτσι λειτουργούν τα πράγματα εδώ στην Ψωροκώσταινα. Περισσεύει η μισαλλοδοξία και η εμφυλιοπολεμική διάθεση.

Ας γυρίσουμε στην ταινία. Η εντύπωση που μου δόθηκε, και όχι μόνο σ' εμένα, ήταν ότι η ταινία αυτή δεν είχε ως προορισμό το ελληνικό κοινό και ούτε στόχευε να αναδείξει τη -συνεχιζόμενη- τραγωδία της Ελλάδας και το γκρίζο μέλλον που της προορίζεται. Νομίζω ότι τον ενδιέφερε περισσότερο, με αφορμή όσα πέρασε ο ελληνικός λαός στη σχεδόν δεκαετή μνημονιακή περίοδο, να αναδείξει μια μεγαλύτερη εικόνα, ένα ευρύτερο πεδίο αναφοράς, αυτό της Ευρώπης, του τρόπου και των οργάνων τα οποία καθορίζουν την πορεία της, τον βηματισμό της. Ο Κ. Γαβράς επιθυμούσε να αναδείξει το δημοκρατικό έλλειμμα των ευρωπαϊκών θεσμών, τη νεοφιλελεύθερη εμμονή τους, την απερίφραστη περιφρόνηση στους αδύναμους και την απαρέγκλιτη πίστη τους στο δίκιο του ισχυρού, όταν καλούνται να διαχειριστούν κρίσεις. Από αυτή την άποψη τα πολλά και μεγάλα σε έκταση πλάνα διαδοχικών συνεδριάσεων του Γιούρογκρουπ και όσων διαμείβονταν εκεί -ας είναι καλά οι ηχογραφήσεις του Γιάνη- είναι αποκαλυπτικά και πετυχαίνουν στη στόχευσή τους. Επαναλαμβάνω όμως για ένα ιταλικό, γερμανικό κ.ά. κοινό και όχι το ελληνικό κοινό. Για παράδειγμα, η συνεχής μουσική υπόκρουση του μπουζουκιού στους γνωστούς ρυθμούς -συρτάκι-  που μαζί με το τζατζίκι και τον μουσακά παραπέμπουν στην πατρίδα μας για τους αλλοδαπούς όπου γης. Συνοψίζοντας, ο Κ. Γαβράς χρησιμοποιώντας το "ελληνικό δράμα" ήθελε να κάνει ένα διδακτικό ευρωπαϊκό θρίλερ ή μάλλον γουέστερν, με τον Βαρουφάκη στον ρόλο του μοναχικού πιστολέρο, που περιδιαβαίνει αναζητώντας δικαιοσύνη τις ερημιές των ευρωπαϊκών θεσμών.

Συνολικά η ταινία είναι μέτρια, κατώτερη άλλων ταινιών του δημιουργού και δεν αποδίδει όπως θα έπρεπε την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και τα ισχύοντα στην πατρίδα μας την εποχή εκείνη. Με μοναδική αναφορά του τα πλάνα από τα κλειστά μαγαζιά δεν μπόρεσε και δεν θα μπορούσε να αποδώσει πειστικά τον τρόμο μέσα στον οποίο διαβιούσε ένα σημαντικότατο τμήμα του ελληνικού λαού. Επίσης ούτε με τα πλάνα από τις κλειστές συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου ή άλλων οργάνων μπορούσε να αποδώσει τις ελπίδες που σιγόκαιγαν στην καρδιά εκατομμυρίων ανθρώπων ότι κάτι καλό θα βγει και ότι η αξιοπρέπεια μαζί με τη δικαιοσύνη θα αποκατασταθούν.
Άφησα να περάσουν λίγες μέρες για να κατασταλάξουν μέσα μου αυτές οι σκέψεις πριν προσθέσω την κριτική μου ανάμεσα στις εκατοντάδες που έχουν γραφτεί. Πιστεύω ότι θα έχετε την υπομονή να διαβάσετε ακόμα μία, του Γιάννη Ξανθάκη, που τη βρήκα στο newpost και με την οποία κατά βάση συμφωνώ.

Ενήλικοι στην αίθουσα, μύωπες πίσω από την κάμερα

του Χρήστου Ξανθάκη - Δημοσίευση 4 Οκτωβρίου 2019, 12:00 

Δυο λόγια για τη νέα ταινία του Γαβρά, που βασίστηκε στο βιβλίο του Βαρουφάκη

Οι Εγγλέζοι που έχουν μια έκφραση για όλα όσα συμβαίνουν στον μοντέρνο μας κόσμο (και είμαι σίγουρος ότι την έκλεψαν από την αρχαία ελληνική γραμματεία, αλλά δεν θυμάμαι από πού!), θα λέγανε το εξής για την ταινία του Γαβρά:

Ηρωική αποτυχία!

Είναι δηλαδή σαν να έχεις ρίξει το σύνολο των δυνάμεών σου στη μάχη και οι δυνάμεις σου αυτές να έχουν δώσει τον καλύτερό τους εαυτό και πάλι να μην φτάνει ρε φίλε για να νικήσεις. Όσο και να έχεις προσπαθήσει, όσο και να έχεις σκιστεί, όσο και να έχεις γίνεις κομμάτια να καταλήγεις τελικά στην ήττα…

Εκεί κατέληξε και το «Ενήλικες στην Αίθουσα», τόσο ως ταινία κινηματογραφική όσο και ως λόγος πολιτικός εκ μέρους του μεγάλου σκηνοθέτη. Αφενός διότι δεν κατάφερε να λειτουργήσει ως ένα σύγχρονο υβρίδιο ανάμεσα στο δράμα και στο ντοκυμαντέρ (αυτό που λένε ντοκουντράμα) και αφετέρου επειδή στην πιο κρίσιμη στιγμή έμεινε από καύσιμο και δράκο. Και μας άφησε να απορούμε «τι θα είχε συμβεί άραγε», πρώτον αν ο δημιουργός δεν είχε επιμείνει στο γράμμα του βιβλίου και δεύτερον αν δεν του έλειπε ένα σημαντικό κομμάτι πληροφορίας.

Εξηγούμαι όμως για να μην παρεξηγούμαι:
Κινηματογραφικά δεν λειτούργησαν οι «Ενήλικες» γιατί ο Γιαβράς επέδειξε μια μάλλον ανεξήγητη αμφιθυμία. Από την μία προσπάθησε να φτιάξει ένα δυναμικό πολιτικό θρίλερ και από την άλλη αγωνίστηκε να μην απομακρυνθεί από τη διήγηση του Βαρουφάκη. Τελικά το γλυκό δεν έδεσε και καταλήξαμε σε μια άνευρη, άχρωμη και άγευστη τηλεταινία (εδώ που τα λέμε μια μίνι σειρά θα ταίριαζε πολύ καλύτερα στο βιβλίο), που δεν υπηρετεί το σινεμά. Πολύ καλύτερα τα είχαν καταφέρει οι δημιουργοί του «Μεγάλου Σορταρίσματος», που δεν «σεβάστηκαν» διόλου το πρωτότυπο υλικό τους και αποφάσισαν να το τινάξουν στον αέρα και στη συνέχεια να το επανασυγκολλήσουν. Αν είχε πράξει το ίδιο και ο Γαβράς, η ταινία του θα ήταν σαφώς πιο ελκυστική.

Κι από πολιτική; Εδώ έχουμε με μια σειρά από χάσματα, που δεν γεφυρώνονται και τόσο εύκολα από την αφήγηση. Ακούμε, για παράδειγμα, διαρκώς για την ανθρωπιστική κρίση που έπληξε την Ελλάδα αλλά το μόνο που βλέπουμε εν τέλει είναι μια σειρά από «Ενοικιάζεται» και «Πωλείται». Η κρίση, κατ’ ουσίαν παραμένει αόρατη.

Αλλά και σε επίπεδο προσώπων, μας λείπει το πληροφοριακό υλικό. Για ποιο λόγο, για παράδειγμα, οι «Ενήλικοι» κυριολεκτικά χαϊδεύουν την Λαγκάρντ η οποία αναδεικνύεται σε αγαπητική προς τη χώρα μας προσωπικότητα, ενώ είναι γνωστός ο άθλιος ρόλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου;

Και κάποιες σκηνές από το πολυτάραχο εξάμηνο που δραματοποιούνται, καταλήγουν απλώς στην υπερβολή. Όπως για παράδειγμα η περίφημη συνέντευξη Τύπου του Βαρουφάκη με τον Ντάισελμπλουμ, όπου εμφανίζεται ο Έλληνας υπουργός να μασάει σίδερα. Συγγνώμη, αλλά μπροστά ήμουνα και δεν έγινε έτσι. Για να μην πω για το μανούριασμα στα Εξάρχεια που παρουσιάζεται με όρους αρχαίας τραγωδίας…

Κάπως έτσι βγαίνει στο πανί και η ασφυκτική πίεση που άσκησαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες στον Αλέξη Τσίπρα για να υπογράψει το Μνημόνιο μετά απ’ το «ΟΧΙ». Σημαντική αδυναμία αναμφιβόλως του φιλμ, μιας και δεν γίνεται σε όλη την υπόλοιπη διάρκειά του να εμφανίζονται διάλογοι λέξη προς λέξη και στο εντελώς πιο κρίσιμο σημείο της διαπραγμάτευσης να ακούμε συρτάκι. Κενό, μεγάλο κενό που δεν γεφυρώνεται από τις καλές προθέσεις του δημιουργού και το σταριλίκι του συγγραφέα!

Υ.Γ.: Στο τέλος της ταινίας μας πληροφορεί ο Γαβράς ότι ο Ελληνικός λαός «επιβιώνει ηρωικά». Όλως περιέργως ο ίδιος λαός έφερε στην εξουσία με αυτοδυναμία τη Νέα Δημοκρατία. Έτσι για να μην ξεχνιόμαστε…