Τραπεζικός πολτός

Θυμάμαι, πριν από χρόνια, μεσούντων των μνημονίων, ένα σύνθημα στους τοίχους, "παλιά είχαμε τανκς, τώρα έχουμε μπανκς", που με είχε εντυπωσιάσει. Νομίζω ότι παρά τη χαριτωμένη απλούστευση, το σύνθημα είναι γενικά σωστό πολιτικά, δεδομένου ότι και τα δύο μέσα επιβάλλουν το καθένα με τον τρόπο του την τόσο απαραίτητη συστημική καταστολή και κανονικότητα. Αν αναλογιστούμε τα πεπραγμένα των διοικήσεών τους, στα χρόνια της δημοσιονομικής κρίσης και της ακόμη τοξικότερης θεραπείας της, δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε με το σύνθημα.Τρεις τουλάχιστον ανακεφαλαιοποιήσεις χρηματοδοτήθηκαν από την τσέπη μας και κατέληξαν στην τραπεζική μαύρη τρύπα και κανένας δεν γνωρίζει τι ακόμη μας επιφυλάσσει το μέλλον. 

Πριν από λίγες μέρες, οδηγώντας, άκουσα την είδηση ότι εξαιτίας συσσωρευμένων τραπεζικών χρεών του ιστορικού εκδότη Σάμη Γαβριηλίδη, που εδώ και δύο χρόνια δεν είναι πια μαζί μας, οι πιστώτριες τράπεζες ή τράπεζα κατέσχεσαν ό,τι υπήρχε στο φιλόξενο στέκι-βιβλιοπωλείο-καφέ, στο Poets and Crimes, που είχε με τόσο μεράκι δημιουργήσει. Το είχα επισκεφθεί αρκετές φορές, όχι μόνο για να αγοράσω βιβλία, αλλά και για να πιω καφεδάκι ή να παρακολουθήσω ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις και πάντοτε περνούσα καλά. Ο Σάμης στο ακίνητο αυτό είχε εγκαταστήσει από όσο ήξερα μια μικρή τυπογραφική μονάδα, για να τυπώνει τις εκδόσεις του στον επιθυμητό αριθμό αντιτύπων. Όλα αυτά κατασχέθηκαν και μαζί με τις καφεδομηχανές και τα τραπεζοκαθίσματα, κατέσχεσαν και το πολυτιμότερο υλικό που βρισκόταν, όχι μόνο στα ράφια και στις προθήκες του βιβλιοπωλείου, αλλά και στην αποθήκη του, δηλαδή τα βιβλία. Και τι τα έκαναν;  Ε, λοιπόν δεν επικοινώνησαν καν με τους συγγραφείς, ώστε αυτοί να πάρουν πίσω ένα αριθμό αντιτύπων, δεν τα χάρισαν σε δημοτικές-κοινοτικές βιβλιοθήκες ή σε αντίστοιχες κοινωφελών ιδρυμάτων, σε βιβλιοθήκες σχολείων ή  φυλακών. Δεν αποπειράθηκαν καν να τα πουλήσουν και να προσποριστούν τα όποια κέρδη έναντι των χρεών της εκδοτικής επιχείρησης. 

Εσείς, φίλοι μου, τι θα περιμένατε από αυτούς τους καθεδρικούς ναούς του θαλερού και κραταιού καπιταλιστικού συστήματος, που όλο κρίσεις περνά, αλλά ψόφο δεν έχει; Αντιθέτως, μας στέλνει αδιάβαστους μαζί με τις εμμονές μας και τις βεβαιότητές μας - εμάς τους αφελείς ρομαντικούς.

Προτίμησαν λοιπόν να τα πολτοποιήσουν. Μάλιστα. Ποίηση, δοκίμια, διηγήματα, νουβέλες έγιναν πολτός, γιατί προφανώς στο χρηματιστήριο αξιών μιας τράπεζας τα βιβλία αποτιμούνται με την αξία του χαρτοπολτού, που αυτά αντιστοιχούν. Οι σκέψεις, τα συναισθήματα, οι γνώσεις που περιέχονται στα βιβλία για τις τράπεζες δεν έχουν αξία. Θύμωσα και πικράθηκα πολύ.  Θα μου πει βεβαίως κάποιος ρεαλιστής: "Και τι περίμενες, βρε άρχοντα, από τις τράπεζες; Κάτι πνευματικότερο από τις κατασχέσεις, στις οποίες διαπρέπουν; Κάτι περισσότερο κουλτουριάρικο, μια άλλη συμπεριφορά;" Όχι, συμπεριφέρθηκαν σαν τανκς που πατούν ό,τι έχει την ατυχία να βρεθεί στον δρόμο τους. Το είδαμε, το υποστήκαμε και οσονούπω αρχίζουν οι πλειστηριασμοί και εκεί να δείτε τον ζωικό πολτό που θα δημιουργηθεί. 

Ήρθε αβίαστα στη μνήμη μου η ταινία Φαρενάιτ 451 (η θερμοκρασία καύσης του χαρτιού), του Φρανσουά Τριφό, βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του σπουδαίου συγγραφέα -κατά βάση- επιστημονικής φαντασίας, του Ρέι Μπράντμπερι. Στο βιβλίο/ταινία παρουσιάζεται μια κοινωνία, στην οποία τα βιβλία βρίσκονται υπό διωγμό, γιατί η κυβέρνηση θεωρεί ότι βάζουν ιδέες στα μυαλά των ανθρώπων. Έτσι μαζεύονται από τα διαπιστευμένα όργανα του κράτους -τους πυροσβέστες, οποία ειρωνεία- και καίγονται σε δημόσιες πυρές, κάτι σαν δημόσιες εκτελέσεις. Ενώ όσοι ιδιοκτήτες τα έκρυβαν και δεν τα παρέδωσαν οικιοθελώς έχουν βαρύτατες επιπτώσεις. Στην ταινία, λοιπόν, τα βιβλία γίνονται στάχτη και μπούλμπερη, ενώ σήμερα τα βιβλία γίνονται χαρτοπολτός από τις τράπεζες. Άραγε, ποιο άθλιο νομικό πλαίσιο επιτρέπει μια τέτοια πράξη; Ποιοι αθλιότεροι άνθρωποι -τραπεζικά golden boys, δικηγόροι τραπεζών, δικαστές που βγάζουν αποφάσεις μετά από τραπεζικές προσφυγές- προσβάλλουν τόσο βάναυσα τον πολιτισμό, την ανθρώπινη διανόηση; Δεν έχουν ποτέ παρασυρθεί από τη γοητεία μιας μυθιστορηματικής αφήγησης, δεν έχουν αφεθεί στο ρίγος που προκαλεί το συμπυκνωμένο νόημα ενός ποιήματος ή μια βουτιά στη σκέψη και στον αναστοχασμό, που σου προσφέρει γενναιόδωρα ένα δοκίμιο; Μάλλον όχι, γιατί διαφορετικά θα κοίταζαν να τα γλιτώσουν, όπως ο ήρωας στην ταινία... 

Σε τι άθλια εποχή ζούμε! 

ΥΓ1. Ένας καλός φίλος, με τον οποίο συζήτησα την περίπτωση της πολτοποίησης των βιβλίων του Σάμη Γαβριηλίδη, με πληροφόρησε ότι είναι μια κοινή πρακτική ξεκαθαρίσματος παλαιού αδιάθετου στοκ από τους εκδοτικούς οίκους. Απλώς ειδοποιούν τους συγγραφείς και τους δίνουν τη δυνατότητα να αγοράσουν σε πολύ χαμηλή τιμή όσα αντίτυπα των έργων τους επιθυμούν. Φυσικά καμία τέτοια ευαισθησία-πρόνοια από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Οπότε, όσα τους καταλογίζω -και λίγα είναι- ισχύουν στο ακέραιο.

ΥΓ 2. Μπορείτε να παρακολουθήσετε λίγα λεπτά από την αρχή της ταινίας Φαρενάιτ 451, σαν ένα μικρό teaser, που ίσως σας ανοίξει την όρεξη.