T' rgnala Lenka na vodenica*

Ξεκίνησα να γράφω κάτι για μια υπέροχη συναυλία και εν μέρει πολιτικό-πολιτιστικό σχόλιο για την πατρίδα μας όταν μας προέκυψε η γνωστή συμφωνία με τη FYROM, που καταπώς φαίνεται θα μας απασχολεί για πολύ καιρό. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή...

Τη Δευτέρα που μας πέρασε λοιπόν, το βράδυ, παρακολούθησα στο Ηρώδειο μια μουσική παράσταση με υλικό από την εκπομπή στην τηλεόραση (ΕΡΤ 2) που οργάνωσε και παρουσίασε ο γνωστός συνθέτης Νίκος Κυπουργός (φίλος μου από τα εφηβικά χρόνια, ναι, τον καμαρώνω), με τον εύγλωττο τίτλο Τα μυστικά της Εγνατίας. Η εκπομπή στην τηλεόραση είχε αρκετά επεισόδια, τα οποία στο πλαίσιο της παρουσίασης στο Ηρώδειο συμπυκνώθηκαν σε μια τρίωρη παράσταση. Η -πολύ σωστή- ιδέα της εκπομπής ήταν να παρουσιάσει ένα μουσικό και κατ' επέκταση γλωσσικό και εθνολογικό οδοιπορικό, που ξεκινά από τη Θράκη και φτάνει δυτικότερα ως την Ήπειρο. Κατά μήκος αυτού του νοητού άξονα και με όλα τα μεταναστευτικά κύματα -από τους βυζαντινούς χρόνους, μετά επί Τουρκοκρατίας και αργότερα με την ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους- έχουν ριζώσει αποκαλώντας τα εδάφη αυτά πατρίδα Αρβανίτες (χριστιανοί ή μουσουλμάνοι), Εβραίοι ελληνόφωνοι (Σεφαραδίτες), Βλάχοι, Σαρακατσαναίοι, Σλαβόφωνοι και γενικά κάθε βαλκανικής καρυδιάς καρύδι. Όλοι αυτοί εγκαταστάθηκαν εδώ και αιώνες στα εδάφη των σημερινών περιοχών της Ηπείρου, της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και του Έβρου. Έφεραν μαζί τους, εκτός από τις ισχνές τους αποσκευές, τη γλώσσα και τα τραγούδια τους. Ένα μικρό δείγμα αυτού του πολιτιστικού πλούτου ακούσαμε εκείνο το βράδι.

Κάποιες φορές τα πιο πειστικά επιχειρήματα, ενάντια στους διάφορους εθνικισμούς και στη -δήθεν- καθαρότητα της φυλής, μπορεί να σ΄ τα δίνει η μουσική μας παράδοση. Μη σας μπερδεύει που στα μεγάλα αστικά κέντρα αυτοί οι ήχοι συνήθως δεν ακούγονται. Παραμένουν ζωντανοί και ένας ολόκληρος νέος κόσμος περιμένει να ανακαλυφθεί από εμάς. Μετακινήσεις πληθυσμών, γενοκτονίες, το Ολοκαύτωμα, αλλαγές συνόρων είναι οι ιστορίες και το υπόστρωμα που πάνω του άνθισαν και καρποφόρησαν. Μια γοητευτική πολιτισμική (και γλωσσική) κουρελού είναι μεγάλο μέρος της πατρίδας μας. Είναι λάθος μεγάλο να το αρνούμαστε. Και καθώς έκανα αυτές τις σκέψεις μας προέκυψε η Severna Makedonija, Βόρεια Μακεδονία στα καθ' ημάς.

Από όσα έχουν γραφτεί και ειπωθεί ως τώρα, βρίσκω τη συμφωνία αυτή καλή σε γενικές γραμμές. Έτσι κι αλλιώς έχει αποδειχτεί περίτρανα ότι στη ζωή προχωράς κάνοντας συμβιβασμούς - εννοώ σε όλα τα επίπεδα. Από τη μικροκλίμακα της προσωπικής μας ζωής ως την κλίμακα της πορείας και των στόχων ενός ολόκληρου έθνους. Στους συμβιβασμούς, τουλάχιστον στους ισόρροπους, κάτι κερδίζουν τα δύο συμβαλλόμενα μέρη και κάτι παραχωρούν. Φυσικά υπάρχουν και οι μονομερείς ή επί το σωστότερο οι εξ ανάγκης συμβιβασμοί, όπου ο ισχυρότερος επιβάλλει τη θέλησή του έναντι ψυχίων, με τη γνωστή αμερικανιά "It's my way or the highway", μεθερμηνευόμενο "Αν δε σου αρέσει, πάρε δρόμο". Ως γνωστό δεν πήραμε και υφιστάμεθα ό,τι υφιστάμεθα.

Αλλά ας μείνουμε στη συμφωνία με τη Βόρεια Μακεδονία. Κερδίσαμε το erga omnes, απαλλαχτήκαμε από τα γελοία και ανιστόρητα επιχειρήματα με τα οποία προσπαθούσαν να επικαρπωθούν την αρχαία μας ιστορία, χάσαμε καταπώς φαίνεται την ονομασία της γλώσσας και των πολιτών της γείτονος. Ας περιμένουμε τη διαπραγμάτευση για τα εμπορικά σήματα. Έχει δρόμο, μπόλικη σημασία και ενδιαφέρον. Κατά τα άλλα, οι εθνικιστές και των δύο πλευρών έχουν βγει στα κάγκελα και για χιλιοστή φορά ουρλιάζουν για προδοσίες και κρεμάλες. Αναμενόμενο. Πάντα υπήρχε το εμπόριο του πατριωτισμού, ανεξαρτήτως σημαίας. 

Στο μεταξύ η αξιωματική αντιπολίτευση εγείρει θέμα πρότασης μομφής στην αυριανή σύνοδο της Βουλής, με αποκλειστικό θέμα την ενημέρωση για τη συμφωνία. Νομίζουν ότι ο μικρός συνεταίρος του κυβερνητικού σχήματος με εκπεφρασμένη την αντίθεση προς τη συμφωνία θα καταψηφίσει την κυβέρνηση. Παρόλο που αυτός προέρχεται από τις τάξεις της, η ΝΔ δείχνει παιδαριώδη άγνοια περί του ανδρός. Τζέρτζελο να γίνεται όμως, τι άλλο μπορεί να κάνει; Στο ΚΙΝΑΛ μαλλιοτραβιούνται, το ΚΚΕ αγέρωχο καλεί την κυβέρνηση να μη δεχθεί την... νοτιοανατολική διεύρυνση του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Να δούμε τι θα πει και ο περιούσιος και κυρίαρχος λαός στις δημοσκοπήσεις που πρόκειται να γίνουν υπό το φως αυτών των εξελίξεων. 

Κι αν στη δική μας πολιτική σκηνή βλέπουμε αυτό το τόσο γνωστό και αναμενόμενο έργο, στο εξωτερικό ο ενθουσιασμός για τη συμφωνία είναι άνευ προηγουμένου. Τώρα αυτό είναι καλό ή κακό; Τι να σας απαντήσω... Η αλήθεια είναι ότι όλοι αυτοί ενθουσιάζονται και... εκστασιάζονται με τους δύο ηγέτες -ένθεν και ένθεν-, απλώς επειδή ικανοποιούνται τα στρατηγικά τους συμφέροντα. Τελεία και παύλα. Νομίζετε ότι ενδιαφέρονται για την ιστορία, τις γλώσσες, για το πού βρίσκεται το δίκαιο; Σιγά... Αυτή η συμφωνία ικανοποιεί και δυσαρεστεί ταυτόχρονα όλους. Όμως έτσι είναι οι ισοβαρείς συμβιβασμοί. Οπότε όσοι διαφωνούν με τη συμφωνία ας επενδύσουν όλες τις ελπίδες τους στο δημοψήφισμα που θα γίνει στα Σκόπια. Ο Αλέξης με αυτοκρατορικό τρόπο, χθες στην ΕΡΤ, ξεπέρασε την πιθανότητα να οργανωθεί κάτι αντίστοιχο εδώ. Για τέτοια είμαστε τώρα; 

Οπότε, φίλοι, ας ξαναγυρίσουμε στη μουσική, στον πολιτισμό που μπορεί ευκολότερα και αποτελεσματικότερα να φέρνει κοντά και να δονεί τους ανθρώπους. "...Ο δρόμος μας είναι μακρύς, κέρνα μας, κέρνα μας, να μη μας λησμονάτε. Άντε να κερνάς να καλοπερνάς..."

* Πήγε η Λένκα στον νερόμυλο. Τίτλος σλαβόφωνου τραγουδιού που ακούστηκε -ανάμεσα σε άλλα ωραία- το βράδυ της Δευτέρας 11/6 στο Ηρώδειο. Για πολλά χρόνια οι στίχοι των τραγουδιών αυτών δεν ακούγονταν -για προφανείς "εθνικούς" λόγους- και παίζονταν μόνο ως οργανικά κομμάτια.