«Οι νόμοι καταντούν σαν τον ιστό της αράχνης, που πιάνει μεν τα μικρά έντομα, αφήνει όμως τα μεγάλα ζώα να περάσουν». Αυτόν τον κανόνα έρχονται να επιβεβαιώσουν οι αποκαλύψεις των περίφημων Panama Papers, δηλαδή των εκατομμυρίων εγγράφων που δείχνουν ότι χιλιάδες ισχυροί του πλανήτη φοροδιαφεύγουν συστηματικά μέσω των offshore εταιρειών, αφήνοντας τους οικονομικά αδύνατους να πληρώνουν σχεδόν όλους τους φόρους.

Φυσικά οι ενστάσεις σ’ αυτήν την υπόθεση είναι πολλές, αφού η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) αφενός χρηματοδοτείται από πολλά «ιδρύματα» και «ινστιτούτα», τα οποία στηρίζονται από δισεκατομμυριούχους, όπως ο Τζορτζ Σόρος, και αφετέρου η δημοσιοποίηση των εγγράφων είναι εντελώς επιλεκτική, αφήνοντας αλώβητα πολλά επίλεκτα μέλη των ελίτ του πλούτου, της πολιτικής και των μίντια.

Ωστόσο, η αποκάλυψη ενός άλλου κόσμου, αυτού που ο Βέλγος ερευνητής δημοσιογράφος Μαρκ Ρος ονομάζει «καπιταλισμό εκτός νόμου, με βασικό εργαλείο τη σκιώδη τραπεζική», μπορεί εν δυνάμει να λειτουργήσει αφυπνιστικά για εκατομμύρια πολίτες σε όλο τον πλανήτη, έτσι ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι όλο αυτό το παιχνίδι δεν είναι η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας του καπιταλισμού.

Την ίδια ώρα που τα σύνορα των περισσότερων κρατών κλείνουν για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, αποδεικνύεται ότι τα σύνορα αυτά είναι απολύτως διαπερατά για τον πλούτο κάθε είδους: νόμιμο, παράνομο ή προϊόν εγκληματικής δράσης, αλλά, κυρίως, μη φορολογημένο.

Μέσα σε λίγους μήνες μαθαίνουμε, τόσο από τα Lux leaks όσο και από τα Panama Papers, ότι για την πολιτική και οικονομική ελίτ ισχύει το δόγμα «οι νόμοι είναι για να τους παραβαίνουμε». Ακόμη και εκείνους τους μισερούς και ανεπαρκείς νόμους που οι ίδιοι εισηγούνται υπό την επιρροή των κάθε είδους λόμπι.

«Εξωχώριες εταιρείες», «εταιρείες-κελύφη» και εταιρείες-«οχήματα ειδικού σκοπού» (Special Purpose Vehicles-SPV) παρεπιδημούν σε εξωτικούς προορισμούς, όπως τα νησιά Κέιμαν, οι Παρθένοι Νήσοι, το Μακάο, ο Μαυρίκιος, το Τζέρσι ή τα Τρινιδάδ και Τομπάγκο, με μοναδικό σκοπό την ταχυδακτυλουργική εξαφάνιση περιουσιών και πλούτου μπροστά στα μάτια των φορολογικών αρχών.

Η νεοφιλελεύθερη πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων προσφέρει τα φιλέτα του δημόσιου πλούτου και των κοινών αγαθών στα αρπακτικά του καπιταλισμού, ενώ σ’ εμάς τους υπόλοιπους μένει ο «κατιμάς» και τα υπολείμματα του κοινωνικού κράτους, με αποτέλεσμα να πρέπει πλέον να πληρώνουμε για ό,τι παλαιότερα ήταν δωρεάν.

Ζούμε δηλαδή μια διπλή αναδιανομή πλούτου υπέρ των ισχυρών και εις βάρος των πολλών.

Η μετάβαση σ’ αυτό το καθεστώς ακολούθησε το εξής μονοπάτι: νομική απορρύθμιση των αγορών, γιγάντωση του χρηματοπιστωτικού τομέα, σταδιακή αποδυνάμωση των ελεγκτικών μηχανισμών και ανεξέλεγκτη σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ οίκων αξιολόγησης – εταιρειών συμβούλων και νομικών γραφείων.

Και, φυσικά, η τακτική της «περιστρεφόμενης πόρτας» (revolving door), διά της οποίας στελέχη του ιδιωτικού τομέα τοποθετούνταν από τις κυβερνήσεις σε κρίσιμα κυβερνητικά πόστα, έκαναν τη «βρόμικη δουλειά» και στη συνέχεια επαναπροσλαμβάνονταν στον ιδιωτικό τομέα.

Τέλος, δεν πρέπει να αγνοήσουμε αυτό που πολλοί επισήμαναν: ότι η διαρροή των Panama Papers στοχοποιεί και απαξιώνει κυρίως ένα συγκεκριμένο τμήμα της πολιτικής ελίτ, αφήνοντας στο απυρόβλητο τους ισχυρούς του πλούτου, οι οποίοι και διαχειρίζονται το «μεγάλο παιχνίδι».