Στο μεγάλο επέκεινα υπάρχουν πανδημίες;

"Εδώ 'ναι τος ολοφάνερος ο δικός μας Άδης,

με τους δικούς μας ανθρώπους, να τους,

σε μιαν ατέλειωτη λιτανεία πορεύονται,

ε π ι μ έ ν ο υ ν να μας δείχνουν

τους δ ρ ό μ ο υ ς... προς το μ έ λ λ ο ν,

την ώρα που το ρίγος από τη θυσία τους

μας σταυρώνει"

Μανώλης Γλέζος, Νέκυιαι Ωδαί * (2013) 

Ο τίτλος ίσως σας ξενίσει, μια και αυτό το κείμενο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του υπέροχου, του σπουδαίου Μανώλη Γλέζου. Ελπίζω ότι εκεί όπου πάνε εκείνες οι ξεχωριστές προσωπικότητες, που κόσμησαν την ανθρωπότητα από οποιοδήποτε μετερίζι, να, σαν τον δικό μας γεροπαρτιζάνο, δεν θα υπάρχουν περιοριστικά μέτρα εξαιτίας πανδημιών. Θα μπορεί ο Μανώλης να αγκαλιάσει τους παλιούς του συντρόφους, να τους φιλήσει και μετά να καθίσουν δίπλα δίπλα, να ακουμπούν οι ώμοι τους και να θυμηθούν διάφορα στιγμιότυπα από τη ζωή τους, χτυπώντας τα χέρια στα γόνατα και κουνώντας το κεφάλι, απορώντας με την τόση αποκοτιά και την τόση περιφρόνηση απέναντι στον θάνατο, που μόνο όσοι πιστεύουν βαθιά ότι το δίκιο είναι με το μέρος τους μπορεί να δείχνουν. 

Ο Μανώλης Γλέζος με τον Λάκη Σάντα. Κάποια χρόνια (το 1941) πριν είχαν κατεβάσει από την Ακρόπολη τη σημαία του κατακτητή.

Ομολογώ ότι είμαι πολύ φορτισμένος συναισθηματικά και δεν μπορώ να γράψω ένα curriculum vitae και τα οδόσημα πορείας αυτής της σπουδαίας προσωπικότητας της Αριστεράς, που την τίμησε όσο λίγοι παρόλο που -πρέπει να λεχθεί- αυτή προς το τέλος της ζωής του τον πλήγωσε βαθιά. Όσοι επιθυμούν όμως έναν απολογισμό της ζωής του εδώ μπορούν να το βρουν. Εμείς έχουμε ανάγκη από τέτοιους ανθρώπους όχι γιατί είναι το βολικό άλλοθι για τη δικιά μας απραξία, αλλά γιατί -και αυτό είναι το σημαντικότερο- λειτουργούν σαν ένα κεντρί που συνέχεια μας υπενθυμίζει όσα πρέπει να κάνουμε, στον όποιο χρόνο μας μέλλει να ζήσουμε εδώ στη γη, πάντα με αξιοπρέπεια, συνέπεια, ταπεινότητα και μ' ένα ακατάβλητο πνεύμα προσφοράς απέναντι στην κοινωνία. Όλη του η ζωή ήταν ένα συνεχές παράδειγμα άρρηκτα δεμένο με αυτές τις αρχές. Ήταν ένα σύμβολο της Αριστεράς που δεν μάσησε ποτέ τα λόγια του, δεν χαρίστηκε ποτέ σε εχθρούς και φίλους, ήταν όπως λένε οι Αγγλοσάξωνες larger than life. 

Στο τέλος του άρθρου μπορείτε ν' ακούσετε το τραγούδι του σπουδαίου τραγουδοποιού Λέοναρντ Κοέν με τίτλο Ο παρτιζάνος. Οι στίχοι και η μουσική του τραγουδιού, του οποίου τη μετάφραση μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω, δεν είναι του Κοέν όπως σχεδόν πάντοτε συμβαίνει. Τους στίχους τους έγραψε  ο Emmanuel d'Astier de la Vigerie, δημοσιογράφος της Liberation και ένας από τους ηγέτες της γαλλικής αντίστασης. Για το μουσικό μέλος υπεύθυνη είναι μια Γαλλίδα τραγουδοποιός με ρωσική καταγωγή, η Anna Marly. Ο πρωτότυπος τίτλος είναι "Ο θρήνος του παρτιζάνου", που γράφτηκε το 1943, εν μέσω γερμανικής κατοχής στη Γαλλία, και είναι ένας αντιφασιστικός ύμνος.

Σας παραθέτω τους αγγλικούς στίχους σε δική μου μετάφραση: "Όταν ξεχύθηκαν παραβιάζοντας τα σύνορα, / με προειδοποίησαν να παραδοθώ. / Αυτό όμως δεν μπορούσα να το κάνω. / Πήρα το όπλο μου κι εξαφανίστηκα. / Έχω αλλάξει το όνομά μου τόσες φορές. / Έχασα τη γυναίκα μου και τα παιδιά μου, / αλλά έχω πολλούς φίλους. / Και μερικοί είναι εδώ μαζί μου. / Μια γριά μάς έδωσε καταφύγιο. / Μας έκρυβε στη σοφίτα. / Όταν ήρθαν οι στρατιώτες, / πέθανε χωρίς έναν ψίθυρο. / Υπήρχαν τρεις από εμάς σήμερα το πρωί / και τώρα το βράδυ είμαι μόνος. / Αλλά πρέπει να προχωρήσω. / Τα σύνορα είναι η φυλακή μου. / Ω, ο άνεμος, ο άνεμος φυσάει / μέσα από τους τάφους, ο άνεμος φυσάει. / Η ελευθερία σύντομα θα 'ρθει / και τότε θα βγούμε από τις σκιές".

* Ο Μανώλης Γλέζος λάτρευε την ποίηση και είχε ο ίδιος εκδώσει τα ποιήματά του. Αυτή η δραστηριότητά του ίσως δεν ήταν ευρέως γνωστή, γιατί μάλλον την επικάλυπταν οι άλλες του ιδιότητες, αυτές του ακατάβλητου αγωνιστή που δεν υπέστειλε ποτέ τη σημαία όσων πίστευε. Η ποίησή του, τη λίγη που έχω διαβάσει, απευθύνεται στη μνήμη (αγώνες, χαμένοι σύντροφοι) και φανερώνει την ιδιαίτερη αγάπη του για τις Κυκλάδες, τη γενέθλια γη του. 

17/11/2017. Υπό βροχή -σιγά μην κώλωνε- αποτίει φόρο τιμής στους αγωνιστές του Πολυτεχνείου.

Τέλος, μπορείτε να ακούσετε ένα ηχητικό απόσπασμα από την ομιλία του Μανώλη Γλέζου τον Ιούνιο του 2017 στην παρουσίαση του βιβλίου του Ακρωνύμια.