Ποίηση στον καιρό της πανδημίας

Εαρινή Ισημερία σήμερα. Δηλαδή εγκαθίσταται επισήμως η άνοιξη στο ημερολόγιο του δικού μας ημισφαιρίου, ενώ στο νότιο μπαίνουν στο φθινόπωρο. Επίσης η μέρα κερδίζει -στα καθ ημάς- ώρες εις βάρος της νύχτας. Βέβαια, με όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι μπαίνουμε στην άνοιξη, που είναι ταυτόσημη με την ελπίδα, την αναζωογόνηση, την αισιοδοξία, τον έρωτα και την επιθυμία του και τόσα άλλα. 

Φοβάμαι ότι παραμένουμε επ' αόριστον σε χειμωνιάτικο τοπίο. Όλα όσα συμβολίζει η άνοιξη βρίσκονται ακόμα κάτω από την παγωμένη κυριαρχία του χειμώνα. Η πανδημία και τα σχετικά με αυτήν, πέρα από το βαρύ κόστος σε ανθρώπινες ζωές και σε παράπλευρες απώλειες, θα εξακολουθεί για ένα απροσδιόριστο διάστημα να ορίζει τη ζωή μας σε όλες τις εκφάνσεις της και να ρίχνει βαριά σκιά στην ψυχή μας. 

Σήμερα επίσης γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, όχι τυχαία. Επιλέχθηκε η συγκεκριμένη μέρα της ισημερίας, για τον προφανή συμβολισμό, που κουβαλά στα μπαγκάζια της η ποίηση. Την αισιοδοξία, για κάτι καλύτερο που θα διαλύσει το σκοτάδι και το κρύο του χειμώνα. Πέρσι και φέτος συνέπεσε με τα λοκντάουν της πανδημίας, με τα κεφάλια μας μέσα στα προσωπικά καταφύγια. Κάνοντας εκόντες άκοντες υπομονή, προσπαθώντας να υπερνικήσουμε τον φόβο του θανάτου και να κρατάμε -με τα δόντια- τις ελπίδες μας ζεστές.

Η ποίηση -πάντα ευαίσθητη, πάντα επίκαιρη και διαισθαντική- δεν μπορούσε να μην έχει ασχοληθεί με τα δεινά που ταλανίζουν διαχρονικά την ανθρωπότητα, όπως τώρα, στα χρόνια της πανδημίας. Άλλωστε ο κυριότερος σκοπός της ποίησης, πέρα από την τέρψη του μυαλού και της καρδιάς, είναι να σε οδηγήσει σε αναστοχασμό, για όλα όσα θεωρείς ή καλύτερα θεωρούσες ότι συνθέτουν τις αξίες και το περιεχόμενο στη ζωή σου. Το σημερινό αφιέρωμα έχει τη συγκεκριμένη επικαιρότητα. Θα παραθέσω λοιπόν κάποια ποιήματα που μου άρεσαν πολύ. Ελπίζω και σ' εσάς.

Μία τέχνη

Ελίζαμπεθ Μπίσοπ (1911-1979) 

μετάφραση: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης, από τον ιστότοπο dimart. Αφιερωμένο στον πολύτιμο φίλο μου, που αγωνίζεται στο Σισμανόγλειο.

Την τέχνη της απώλειας δεν είναι δύσκολο να μάθεις.
Τόσα πολλά πράγματα μοιάζουν αποφασισμένα
να χαθούν που η απώλειά τους καταστροφή δεν είναι.

Χάνε κάτι κάθε μέρα. Αποδέξου το νευρίασμα
των χαμένων κλειδιών, της κακοξοδεμένης ώρας.
Την τέχνη της απώλειας δεν είναι δύσκολο να μάθεις.

Ύστερα εξασκήσου να χάνεις περισσότερα, να χάνεις
γρηγορότερα: τόπους κι ονόματα, και το πού σκόπευες
να ταξιδέψεις. Τίποτα απ’ αυτά καταστροφή δεν φέρνει.

Έχασα της μητέρας το ρολόι. Και κοίτα! το τελευταίο,
ή το προτελευταίο, από τρία αγαπημένα σπίτια πάει.
Την τέχνη της απώλειας δεν είναι δύσκολο να μάθεις.

Έχασα δυο πόλεις, αξιολάτρευτες. Και, ακόμη πιο τεράστιους,
κάποιους δικούς μου κόσμους, δυο ποταμούς, μιαν ήπειρο.
Μου λείπουν, μα δεν ήταν δα καταστροφή.

Ακόμη και χάνοντας εσένα (την αστειευόμενη φωνή,
μια χειρονομία που αγαπώ) ψέματα δεν θα ‘χω πει. Προφανώς
την τέχνη της απώλειας δεν παραείναι δύσκολο να μάθεις
αν και μπορεί να μοιάζει με (Γραφ’ το!) με καταστροφή.

ΕΚΕΙ ΕΙΝΑΙ

του Γιώργου Βέη, από τον ιστότοπο Φρέαρ

Για τα καλοκαίρια που έρχονται
για όσα μας υπόσχονται από τώρα
και μας φτιάχνουν τη μέρα
δεν χρειάζεται να περιμένουμε
ας κοιταχτούμε μόνο στα μάτια
όχι βιαστικά κι επιπόλαια
όπως συνήθως συμβαίνει
μ΄ εκείνη την ευπρέπεια της συνήθειας
και της παρακμής αυτών των καιρών
αλλά, κρατώντας ο ένας τα χέρια του άλλου
απερίσπαστοι, με αφοσίωση επιτέλους
ας μείνουμε βαθιά μέσα
στο βλέμμα το συντροφικό
γιατί απλούστατα εκεί
με υπομονή
με πίστη ακλόνητη
μας περιμένουν όλα τα καλοκαίρια
από δω και πέρα.

Ο Μονέ αρνείται την επέμβαση 

της Λιζέλ Μίλερ

Μετάφραση: Τάνια Καραμάνου, από τον ιστότοπο Φρέαρ    

Γιατρέ, μου λες πως δεν υπάρχει άλως
γύρω από τα φώτα των δρόμων στο Παρίσι
και πως αυτό που βλέπω είναι μια παραξενιά
που φέρνουν τα γηρατειά, μια ακόμη δοκιμασία.
Σου απαντώ, μου πήρε όλη μου τη ζωή
για να φτάσω να βλέπω αγγέλους στις λάμπες του γκαζιού,
για ν’ αλαφραίνω και να θολώνω και τελικά να σβήνω
τις ακμές που λυπάσαι τάχα πως δε διακρίνω,
για να μάθω πως η γραμμή που αποκαλούσα ορίζοντα
δεν υπάρχει, καθώς ο ουρανός και το νερό,
τόσο μακριά το ένα απ’ τ’ άλλο, μοιράζονται την ίδια ουσία.
Πενηνταπέντε χρόνια πριν μπορούσα να δω
τον Καθεδρικό Ναό της Ρουέν χτισμένο
από παράλληλα βέλη του ήλιου,
και τώρα εσύ, θέλεις ν’ αποκαταστήσεις
τα νεανικά μου λάθη: την προκαθορισμένη
αντίληψη του ύψους και του βάθους,
την ψευδαίσθηση του χώρου σε τρεις διαστάσεις,
τη βιστέρια χωριστά
από τη γέφυρα που σκεπάζει.
Τι μπορώ να πω για να σε πείσω
ότι τα Κοινοβούλια διαλύονται
νύχτα με νύχτα για να μεταμορφωθούν
σ’ όνειρο ρευστό του Τάμεση;
Δε θα επιστρέψω σ’ έναν κόσμο
πραγμάτων που δεν αναγνωρίζουν το ένα τ’ άλλο,
σα να μην ήταν τα νησιά χαμένα παιδιά
μιας μεγάλης ηπείρου. Ο κόσμος είναι
ροή, και το φως μεταμορφώνεται σε ό,τι αγγίζει˙
γίνεται νερό, νούφαρα στο νερό,
πάνω και κάτω απ’ το νερό,
γίνεται λουλακί , μαβιές και κίτρινες
λευκές και βαθυγάλανες δάδες,
μικρές γροθιές που χτυπούν το φως του ήλιου
τόσο γρήγορα η μια μετά την άλλη
που απελπίζομαι˙ να μην είναι το πινέλο μου
μια μακριά, κυματίζουσα χαίτη! Να ζωγραφίσω
την ταχύτητα του φωτός! Γιατρέ,
οι βαριές μας μορφές, αυτές οι κατακόρυφες,
καίγονται να σμίξουν με τον αέρα
τα ρούχα μας , το δέρμα μας, τα κόκκαλά μας να γίνουν
αέρια. Μόνο να μπορούσες να δεις
τον ουρανό πώς τραβά τη γη στην αγκαλιά του
και πόσο απέραντα μεγαλώνει η καρδιά
για να διεκδικήσει τον κόσμο, αυτόν, τον ατέλειωτο μπλε ατμό!

Μικροί εσταυρωμένοι προχωρούν

της Δήμητρας Σκανδάλη

αγνοώντας τα καρφιά τους.
Πόρτες ανοιγοκλείνουν
έτοιμες να κατασπαράξουν μέλη ανθρώπινα.
Κι εσύ, κάθε που ο ήλιος με τυφλώνει
πεισματικά να αρνείσαι τα αυτονόητα.
Γεμάτος πίστη πως τα λάθη παραγράφονται
αδιάκοπα πασχίζεις να εξηγήσεις
τη ζωή και τα όνειρα.
Κι εγώ, όλο και πιο πολύ κομμάτι γίνομαι
της μαύρης θάλασσας
κι αντιλαμβάνομαι νωρίς πως μάταιος είναι ο κόσμος
κι ελπίδα να συναντηθούμε πια δεν έχουμε.
Μόνο σαν πληγωμένα ψάρια
ήσυχα στα αγκίστρια μας σαλεύουμε
και περιμένουμε το τέλος

Τέλος, ένα εξαιρετικό ποίημα του Τσαρλς Μπουκόφσκι. Αλήθεια, με πόσα αλληλοσυγκρουόμενα επίθετα μπορείς να τον χαρακτηρίσεις; Το ποίημά του είναι εξαιρετικά επίκαιρο, γιατί στον καιρό της πανδημίας κινδυνεύουμε να χάσουμε τον εαυτό μας. Οι ενημερώσεις από τους επιστήμονες και οι "εξυπνες" αποφάσεις από τους "αρίστους", θα μας κάνουν στο τέλος να ξεχάσουμε το όνομά μας...

Είναι η ζωή σου

Μετάφραση Βάνα Κράβαρη, από τον ιστότοπο PROVOCATEUR

Η ζωή σου είναι η δική σου ζωή

μην την αφήσεις να τσακιστεί σε μια φτηνή υποταγή.

Να παραφυλάς.

Υπάρχουν τρόποι να ξεφύγεις.

Και κάπου υπάρχει και ένα φως.

Μπορεί να μην είναι πολύ δυνατό αλλά διώχνει σκοτάδι.

Να παραφυλάς.

Οι θεοί θα σου προσφέρουν ευκαιρίες.

Να τις μάθεις.

Να τις αρπάξεις.

Να παραφυλάς.

Να θυμάσαι πως δεν μπορείς ποτέ να νικήσεις

το θάνατο

μα καμιά φορά μπορείς να νικήσεις το θάνατο της ζωής.

Και όσο πιο συχνά το κάνεις τόσο περισσότερο φως θα υπάρχει.

Η ζωή σου είναι η δική σου ζωή.

Κατάλαβέ το όσο την έχεις.

Είσαι υπέροχος.

Οι θεοί προσμένουν μεγάλη ευχαρίστηση από σένα.