Ο αναπόφευκτος φασισμός της ανθρωποκεντρικής θεώρησης

Πολύ πρόσφατα η ελληνική κοινωνία έγινε μάρτυρας μιας ακόμη ζωοκτονίας, αυτήν τη φορά ενός χιμπατζή. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες. Όποιος επιθυμεί, εδώ το σχετικό ρεπορτάζ. Το γεγονός ξεσήκωσε αρκετό θόρυβο, δικαιολογημένα θα έλεγα. Επίσης έθεσε για άλλη μία φορά το ζήτημα της αιχμαλωσίας και της επίδειξης άγριων ζώων -για λόγους τέρψης και δήθεν εκπαίδευσης- σε οργανωμένους χώρους, δηλαδή σε ζωολογικούς κήπους και πάρκα. 

Σε αυτό το σημείο οφείλω να κάνω την αυτοκριτική μου, γιατί έχω κι εγώ το δικό μου μερίδιο ευθύνης στη συνεχιζόμενη διαίωνιση αυτής της απαράδεκτης, βάναυσης και προσβλητικής μεταχείρισης ελεύθερων, μη δεσποζόμενων ζώων. Έχω πάει σε κάποιους ζωολογικούς κήπους στο απώτερο παρελθόν, ίσως από μια ενδόμυχη επιθυμία, αταβιστική θα έλεγα, που με ωθεί να "πιάσω" επαφή με την καλυμμένη, εδώ και εκατοντάδες αιώνες ανθρωποκεντρικού πολιτισμού, συλλογική μνήμη του είδους μας. Τότε που διαβιούσαμε ανάμεσά τους και ανταγωνιζόμασταν για τροφή και καταφύγιο. Μπορεί να τα φοβόμασταν, ακόμη και να τα μισούσαμε, αλλά σίγουρα υπήρχε σεβασμός και αναγνώριση της διακριτής ύπαρξής τους με ό,τι αυτό σημαίνει.

Σήμερα τα θυμόμαστε και αναλογιζόμαστε τις συνθήκες διαβίωσής τους, όποτε υπεισέρχεται με οποιοδήποτε τρόπο στο οπτικό μας πεδίο η κακομεταχείριση και ο θάνατός τους. Είναι όντως θλιβερό, για την ηθική μας υπόσταση. Δεν θα έπρεπε να υπάρχουν εγκαταστάσεις όπου τα ζώα εκτίθενται, ώστε να τραφεί η ανθρώπινη περιέργεια και ματαιοδοξία, αλλά να υπάρξει και οικονομικό όφελος. Έχουν δικαιώματα όλα τα ζώα, όχι μόνο αυτά που μας συντροφεύουν και τα θεωρούμε μέλη της οικογένειάς μας, άρα δυνητικά φορείς κάποιων δικαιωμάτων, αλλά και τα υπόλοιπα, των οποίων τα δικαιώματα τόσο εύκολα και απερίσκεπτα αρνούμαστε με την αδιαφορία και τον αγνωστικισμό μας. Κι όμως ο συγκεκριμμένος χιμπατζής είχε αισθήματα που ήταν σε θέση να εκφράσει, είχε μια δική του γλώσσα επικοινωνίας, πονούσε όπως κι εμείς, χαιρόταν όπως εμείς, ήταν μέλος της δικής του κοινότητας, ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσει εργαλεία και πιθανότατα είχε αυτογνωσία, αυτοσυνείδηση.

Το είδος μας, όμως, με τον χαρακτηριστικό εγωισμό μιας φασίζουσας ανθρωποκεντρικής θεώρησης, έχει καταδικάσει όλα τα έμβια όντα που βρίσκονται έξω από τους τέσσερις τοίχους του σπιτιού ή της αυλής μας, σε μια απαράδεκτη ζωή. Προσπαθήστε να φανταστείτε τι μπορεί να βιώνει ένα ζώο, που κανονικά ο ζωτικός του χώρος εκτείνεται σε πολλά τετραγωνικά χιλιόμετρα, αλλά υποχρεώνεται να ζήσει σε λίγα στρέμματα κάποια πάρκου ή σ' ένα στενόχωρο κλουβί. Φανταστείτε να σας έχουν καταδικάσει να ζείτε σ' ένα μικρό δωμάτιο όλη σας τη ζωή, προκειμένου να σας παρατηρεί για ψυχαγωγικούς και κερδοσκοπικούς λόγους ένα "ανώτερο" είδος με δικαιώματα ζωής και θανάτου στην ύπαρξή σας! 

Τελειώνοντας, θα ήθελα να υπενθυμίσω το 4ο άρθρο της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων των Ζώων, που λέει:

Άρθρο 4
1. Κάθε ζώο δικαιούται να ζήσει στον φυσικό του χώρο (γη, θάλασσα, αέρας) και να αναπαράγεται σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους.
2. Η στέρηση ελευθερίας του ζώου, ακόμη κι αν γίνεται για μορφωτικούς σκοπούς, είναι αντίθετη προς τη διακήρυξη δικαιωμάτων αυτού.