Ουδείς αμφισβητεί ότι το βρετανικό «όχι» στην Ευρώπη πυροδοτεί νέες πιέσεις στα ήδη σαθρά -από τις πολιτικές κοινωνικής αποσύνθεσης που ακολουθεί τα τελευταία χρόνια- θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το αρχικό σοκ που συνοδεύτηκε με τη διάψευση των exits polls, επενδυτών και μέσων ενημέρωσης που όλο το προηγούμενο διάστημα προεξοφλούσαν το Bremain, δεν άργησε να μετατραπεί εμμέσως σε άρνηση του αποτελέσματος.

Η συλλογή υπογραφών για τη διενέργεια νέου δημοψηφίσματος για την ακύρωση του προηγούμενου (!), η προπαγανδιστική και μονομερής προσπάθεια μερίδας βρετανικών μέσων ενημέρωσης, όπως οι Guardian, Independent κ.λπ., να παρουσιάσουν παραδείγματα όσων ψήφισαν υπέρ της εξόδου ως ανθρώπους μειωμένου IQ, αμόρφωτους ή περιθωριοποιημένους, αλλά και η διαφαινόμενη πρόθεση των Ευρωπαίων αξιωματούχων να συνεχίσουν να πορεύονται ωσάν να μην υπάρχει τίποτα σάπιο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας, δίνουν ένα πολύ σαφές στίγμα:

■ Πρώτον, ότι η Ευρώπη σήμερα δείχνει να φοβάται περισσότερο από ποτέ τη δημοκρατία.

Τα δημοψηφίσματα στο εσωτερικό των κρατών-μελών της εκλαμβάνονται όχι σαν οξυγόνο για την ενίσχυση του ενοποιητικού εγχειρήματος, αλλά ως το αντίθετο ακριβώς. Δηλαδή ως πιθανό τελειωτικό χτύπημα σε ένα οικοδόμημα που καθίσταται ολοένα και πιο ετοιμόρροπο όσο περισσότερο αποστασιοποιείται από τις ανάγκες των λαών του και εδραιώνεται στην αντίληψη του κόσμου ως υπαίτιο για τα προβλήματα φτωχοποίησης, ανεργίας, οικονομικής αβεβαιότητας που βιώνει στην καθημερινή του ζωή.

■ Δεύτερον, ότι σε μια περίοδο που η πολιτική απαξιώνεται και ο εθνοκεντρικός λόγος δεξιών κι αριστερών άκρων ακούγεται ελκυστικότερος στα αυτιά της πλειοψηφίας, η Ευρώπη στη συνείδηση των πολλών ταυτίζεται με τα συμφέροντα των οικονομικών και μιντιακών ελίτ οι οποίες δεν διστάζουν να αμφισβητήσουν τη λαϊκή ετυμηγορία, να τη γελοιοποιήσουν και να την απαξιώσουν.

Το επιχείρημα εκείνων που ισχυρίζονται ότι η ψήφος του «όχι» είναι ψήφος ανθρώπων που μειονεκτούν κοινωνικά έναντι των υπέρμαχων του «ναι» αποδεικνύει τον ταξικό χαρακτήρα της σημερινής Ενωσης, γεγονός που διευκολύνει τους λαϊκιστές και τους εθνικιστές να καταστήσουν τον λόγο τους κυρίαρχο σε εκείνα τα στρώματα της κοινωνίας που ούτε στο City του Λονδίνου δουλεύουν ούτε η ζωή τους εξαρτάται από τις θέσεις εργασίας στα ευρωπαϊκά όργανα στις Βρυξέλλες.

■ Και τρίτον, ότι η Ευρώπη δεν δείχνει ούτε τη θέληση ούτε τη σοφία να διδαχθεί από τα λάθη της, τα οποία ενδεχομένως δεν είναι μόνο λάθη πολιτικής αλλά και λειτουργίας.

Η άνευ περιορισμών διεύρυνση της Ενωσης τα προηγούμενα χρόνια, χωρίς ταυτόχρονα να δημιουργηθούν οι απαιτούμενοι μηχανισμοί πολιτικής ενοποίησής της, έχει οδηγήσει σήμερα στο αποτέλεσμα η Ευρώπη να προσιδιάζει σε ένα μείγμα χωρών που οι εσωτερικές ουσιαστικές τους αποκλίσεις είναι περισσότερες από τις συγκλίσεις που θέλουν να παρουσιάζουν ότι έχουν.

Η Ευρώπη δεν αρέσει πια. Και δεν είναι υποχρεωτικό να συνεχίσει να αρέσει κάτι, όσο οι εποχές, η δημοκρατία και οι ανάγκες της κοινωνίας αλλάζουν.

Ακόμα κι αν αργήσουμε να δούμε το ντόμινο αλλαγών που πολλοί προεξοφλούν ότι θα υπάρξει στην Ευρώπη ένεκα βρετανικού δημοψηφίσματος, οι επικείμενες αμερικανικές εκλογές ανάγονται πλέον σε μια ιστορική πρόκληση στο νέο σκηνικό που αναδύεται.

Αν το «όχι» των Βρετανών συνοδευτεί από μια αντίστοιχης φύσης πολιτική επιλογή των Αμερικανών στο πρόσωπο του Τραμπ, στην περίπτωση που λάβει κι επισήμως το ρεπουμπλικανικό χρίσμα, τότε είναι βέβαιο ότι ο κόσμος μπαίνει σε μια νέα ιστορική περίοδο στην οποία τίποτα δεν θα είναι αυτονόητο, ούτε καν η ίδια η ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης.