Η μνήμη που επιμένει

Πριν από σαράντα επτά χρόνια ο Σαλβαντόρ Αλιέντε επιχείρησε να κάνει έξοδο από το πολιορκημένο και βομβαρδιζόμενο -από στρατό, αεροπορία  και αστυνομία- προεδρικό μέγαρο, τη La Moneda, μαζί με τους λίγους πιστούς συντρόφους που είχαν απομείνει στο πλάι του. Ήταν 11/09/1973. Η συνέχεια, γνωστή. Ο Αλιέντε νεκρός -μάλλον αυτοπυροβολήθηκε-, εγκαθιδρύεται βάρβαρη στρατιωτική δικτατορία με αρχιδικτάτορα τον εγκληματία Αουγκούστο Πινοσέτ, χιλιάδες αριστεροί δημοκράτες, κομμουνιστές δολοφονούνται ή σαπίζουν στις φυλακές και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ η χώρα οδηγείται σ' ένα πολύχρονο καθοδικό σπιράλ φτώχειας και απόγνωσης, με τις οικονομικές πολιτικές του ΔΝΤ, υπό την υψηλή εποπτεία του πασίγνωστου νεοφιλελεύθερου οικονομολόγου Μίλτον Φρίντμαν, που ήταν ο οικονομικός γκουρού της φασιστικής κυβέρνησης. 

Μαζί με όλα αυτά τα δεινά, ενταφιάστηκαν φυσικά όλες οι σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις που είχαν νομοθετηθεί από τη "Λαϊκή Ενότητα" (Unido Popular), τον πολιτικό συνασπισμό που, υπό τον Σαλβαδόρ Αλιέντε, είχε κερδίσει τις εκλογές πριν από τρία χρόνια (4/9/1970). Επίσης η πτώση με αυτόν τον τρόπο της πρώτης κυβέρνησης με σοσιαλιστικό πρόγραμμα, που εξελέγη μέσα από ελεύθερες δημοκρατικές εκλογές, άνοιξε μια μεγάλη θεωρητική συζήτηση στους κόλπους της Αριστεράς, η οποία υπό συνθήκες αναβιώνει ακόμα και σήμερα. Στη Χιλή ό,τι επετεύχθη, συνετρίβη από τα τανκς του στρατού. Σήμερα, νομίζω ότι ο ρόλος των τανκς στην καταστολή και κατατρομοκράτηση ενός λαού, που ελπίζει και καλλιεργεί όνειρα για κάτι καλύτερο και δικαιότερο, έχει αισθητά περιοριστεί. Έχουν αντικατασταθεί από τις banks και τις περιώνυμες υπερεθνικές αγορές, που μπορούν να στραγγαλίσουν κυβερνήσεις και κινήματα. Ή μήπως όχι;

Για λόγους ιστορικής μνήμης, αλλά και ενός δικού μου αθεράπευτου αλυτρωτισμού -δεν το κρύβω-, φιλοξενώ τον τελευταίο λόγο που εκφώνησε ο ηρωικός Σαλβαδόρ Αλιέντε, μέσα από την La Moneda, λίγο πριν από την πτώση και τον θάνατό του. Επίσης μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα συγκινητικό ντοκιμαντέρ του σπουδαίου Χιλιανού ντοκιμαντερίστα Πατρίτσιο Γκουζμάν, με τίτλο Χιλή, η επίμονη μνήμη, που γυρίστηκε αρκετά χρόνια μετά.

O τελευταίος λόγος του Αλιέντε
«Σίγουρα αυτή θα είναι η τελευταία ευκαιρία για μένα να απευθυνθώ σε εσάς. Η Πολεμική Αεροπορία έχει βομβαρδίσει τις κεραίες των Radio Portales και Radio Corporación. Οι λέξεις μου δεν έχουν πικρία αλλά απογοήτευση. Είθε να έρθει μια ηθική τιμωρία για εκείνους που έχουν προδώσει τον όρκο τους: Στρατιώτες της Χιλής, οι δικαιούχοι αρχιστράτηγοι, ο Ναύαρχος Μερίνο, ο οποίος έχει αυτοανακηρυχθεί ο ίδιος διοικητής του ναυτικού, και ο κ. Μεντόζα, ο οποίος επαίσχυντα μόλις χθες ορκίσθηκε πίστη και αφοσίωση στην κυβέρνηση, και ο οποίος έχει επίσης αυτοανακηρυχθεί αρχηγός της Carabineros [παραστρατιωτικής αστυνομίας].    Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα δεδομένα, το μόνο πράγμα που απομένει για μένα είναι να πω στους εργάτες: δεν πρόκειται να παραιτηθώ! Ευρισκόμενος σε μια ιστορική μετάβαση, θα πληρώσω την πίστη του λαού με τη ζωή μου. Και τους λέω ότι είμαι βέβαιος ότι οι σπόροι που έχουμε φυτέψει στην καλή συνείδηση των χιλιάδων και χιλιάδων Χιλιανών δεν θα μείνουν συρρικνωμένοι για πάντα.  Έχουν δύναμη και θα είναι σε θέση να μας εξουσιάζουν, αλλά οι κοινωνικές διεργασίες δεν μπορεί να εμποδιστούν ούτε από το έγκλημα, ούτε από τη δύναμη.Η ιστορία είναι δική μας, και οι άνθρωποι κάνουν την ιστορία.

Εργάτες της χώρας μου: Θέλω να σας ευχαριστήσω για την αφοσίωση που είχατε πάντα, την εμπιστοσύνη που εναποθέσατε σε έναν άνθρωπο που ήταν μόνο ένας διερμηνέας της μεγάλης λαχτάρας για τη δικαιοσύνη, ο οποίος έδωσε το λόγο του ότι θα σεβαστεί το Σύνταγμα και το νόμο και έκανε ακριβώς αυτό.

Σε αυτή την καθοριστική στιγμή, την τελευταία στιγμή που μπορώ ακόμα να απευθύνομαι σε εσάς, σας εύχομαι να επωφεληθείτε από το μάθημα: το ξένο κεφάλαιο, ο ιμπεριαλισμός, σε συνδυασμό με την αντίδραση, δημιούργησαν το κλίμα στο οποίο οι Ένοπλες Δυνάμεις έσπασαν την παράδοσή τους, την παράδοση που διδάχθηκαν από το στρατηγό Schneider και επιβεβαίωσαν με τον διοικητή Araya, θύματα του ίδιου κοινωνικού τομέα που σήμερα ελπίζει, με την ξένη βοήθεια, να κατακτήσει εκ νέου τη δύναμη να συνεχίσουν να υπερασπίζονται τα κέρδη τους και τα προνόμιά τους.

Απευθύνομαι σε εσάς, πάνω απ ‘όλα, τη σεμνή γυναίκα του τόπου μας, την Campesina που πίστεψε σε εμάς, τη μητέρα που γνώριζε την ανησυχία μας για τα παιδιά. Απευθύνομαι στους επαγγελματίες της Χιλής, τους πατριώτες επαγγελματίες που συνέχισαν να δουλεύουν εναντίον της στάσης που υποστηρίζεται από επαγγελματικά σωματεία, σωματεία ταξικά που υπερασπίζονται επίσης τα προνόμια της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Απευθύνομαι στη νεολαία, αυτή που τραγουδούσε και μας έδωσε τη χαρά της και το αγωνιστικό της πνεύμα. Απευθύνομαι στον άντρα της Χιλής, τον εργάτη, τον αγρότη, το διανοούμενο, εκείνον που πρόκειται να διωχθεί, γιατί στη χώρα μας ο φασισμός είναι ήδη παρών εδώ και πολλές ώρες – σε τρομοκρατικές επιθέσεις, σε ανατινάξεις γεφυρών, σε διακοπές σιδηροδρομικών γραμμών, σε καταστροφές αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενόψει της σιωπής όσων είχαν την υποχρέωση να δράσουν. Ήταν υποχρεωμένοι. Η ιστορία θα τους κρίνει.

Σίγουρα το Radio Magallanes θα σιγήσει, η ηρεμία και μεταλλικό όργανο της φωνής μου δεν θα σας φτάσει. Δεν πειράζει. Θα συνεχίσετε να την ακούτε. Θα είμαι πάντα δίπλα σας. Τουλάχιστον η μνήμη μου θα είναι αυτή ενός άνδρα αξιοπρεπή που στάθηκε πιστός στη χώρα του.

Οι άνθρωποι πρέπει να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους, αλλά δεν πρέπει να θυσιαστούν. Οι άνθρωποι δεν πρέπει να αφεθούν να καταστραφούν ή να διατρηθούν από σφαίρες, αλλά ούτε και να ταπεινωθούν.

Εργάτες της χώρας μου, έχω πίστη στη Χιλή και το πεπρωμένο της. Άλλοι άνδρες θα ξεπεράσουν αυτή τη σκοτεινή και πικρή στιγμή προδοσίας που προσπαθεί να επικρατήσει. Να πηγαίνετε προς τα εμπρός γνωρίζοντας ότι, αργά ή γρήγορα, οι μεγάλες λεωφόροι θα ανοίξουν και πάλι και οι ελεύθεροι άνθρωποι θα περπατούν μέσα από αυτές για να χτίσουν μια καλύτερη κοινωνία.

Ζήτω η Χιλή! Ζήτω ο λαός! Ζήτω οι εργαζόμενοι!

Αυτά είναι τα τελευταία λόγια μου, και είμαι βέβαιος ότι η θυσία μου δεν θα είναι μάταια, είμαι βέβαιος ότι, τουλάχιστον, θα είναι ένα μάθημα ηθικής που θα τιμωρήσει το κακούργημα, τη δειλία και την προδοσία.

Σαντιάγο της Χιλής, 11 Σεπτεμβρίου 1973»