Η εθνική ομοψυχία, όπως το μουρουνόλαδο

Θυμάμαι, όταν ήμουν πιτσιρίκι, εκεί στην ηλικία των έξι, τη μητέρα μου να κυνηγάει τον αδελφό μου κι εμένα σε όλο το σπίτι, για να μας δώσει μια κουταλιά μουρουνόλαδο. Η γεύση του ήταν ανυπόφορη, απερίγραπτη. Ήταν το trend της εποχής εκείνης. Παρόλο που σιτιζόμασταν ικανοποιητικά με όλο το φάσμα των τροφών, μας έβλεπε καθημερινά ο ήλιος και τότε ο καθαρός αέρας ήταν δεδομένος, η μητέρα μας καθημερινά, κατόπιν υποδείξεως του παιδιάτρου, μας έδινε με άπειρα παρακάλια και απειλές -πολλές φορές στην ίδια πρόταση- μια κουταλιά της σούπας μουρουνόλαδο και μια δυο φέτες πορτοκάλι, για να κατεβεί ευκολότερα στο διαμαρτυρόμενο λαρύγγι μας. Το αστείο είναι, ασχέτως αν εγώ το βίωνα ως δράμα, ότι ούτε το πορτοκάλι μού άρεσε. Κάποια στιγμή -μετά από χρόνια- βγήκε στην αγορά το μουρουνόλαδο με τη μορφή χαπιών και έκανε πολλά παιδάκια ευτυχισμένα.

Έγραψα όλη τη παραπάνω παράγραφο για να δικαιολογήσω τον τίτλο του κειμένου μου και να σας δηλώσω ότι η εθνική ομοψυχία, η αρραγής εθνική ενότητα, ονοματίστε την όπως θέλετε, μου μυρίζει όπως το μουρουνόλαδο και μου αφήνει στο στόμα μια άσχημη γεύση. Θα μου πείτε, ίσως με έκπληξη, θυμό και δίκαιη διάθεση κριτικής: "Είσαι με τα καλά σου; Σε στιγμές κρίσης και δοκιμασίας σαν και αυτές που βιώνουμε, εσύ δεν επιθυμείς την εθνική ομοψυχία; Προτιμάς τον διχασμό;" Κάθε άλλο, φίλοι μου. Πίστευα και πιστεύω πάντα στη φράση "λαός ενωμένος, ποτέ ηττημένος". Αυτό όμως χτίζεται, δεν επιβάλλεται. Πείθεσαι από την αγαθή προαίρεση της κυβέρνησης και δεν αντιμετωπίζεσαι σαν 5η φάλαγγα του όποιου εχθρού, μόλις αρθρώσεις κάποια κριτική, κάποια διαφωνία. Η εθνική ενότητα δεν είναι ισοδύναμη με λευκή κάρτα, ούτε απαλλοτρίωση των δικαιωμάτων σου, για ειλικρίνεια και διαφάνεια, αντί ψεμάτων, σαν κι αυτά για παράδειγμα που αραδιάζει ο κυβερνητικός εκπρόσωπος. 

Σήμερα φιλοξενώ ένα άρθρο του εκπαιδευτικού Κωστή Παπαϊωάννου από το Κουτί της Πανδώρας, που πραγματεύεται ακριβώς αυτό. Δηλαδή, η επίκληση της ατομικής ευθύνης λειτουργεί σαν το σφουγγάρι που σβήνει τις κυβερνητικές αστοχίες και την όποια κριτική.

Η ατομική ευθύνη ως σιωπητήριο (ή αλλιώς το καινούριο "μαζί τα φάγαμε")

Κωστής Παπαϊωάννου

Φυσικά υπάρχει ατομική ευθύνη, φυσικά όποιος εκτίθεται στον κίνδυνο μετάδοσης της νόσου εκθέτει και τους γύρω του και το σύνολο σε κίνδυνο.
Φυσικά εξοργίζεται κανείς με την αναισθησία, την ανευθυνότητα, την ογκώδη άγνοια ή την ανθρώπινη βλακεία που γίνονται παράγοντες μετάδοσης του ιού.
Είναι ωστόσο αξιοθαυμαστος ο ζήλος ορισμένων να στέκονται..
μονοδιάστατα στην ατομική ευθύνη. Μπροστά στην ατομική ευθύνη πρέπει να υποχωρούν οι πολιτικές ευθύνες, να σβήνει η κριτική στην ηγεσία.
Κοντεύει η ατομική ευθύνη να γίνει το νέο «όλοι μαζί τα φάγαμε». Δραστικό εργαλείο εξοβελισμού από τη δημόσια σφαίρα κάθε κριτικής. Καθολικό σιωπητήριο. "Μη μιλάς, φταις κι εσύ. Όλοι φταίμε. Όλοι φταίμε το ίδιο".
Μέρος του κυρίαρχου πολιτικού και δημοσιογραφικού λόγου επιχειρεί συντεταγμένα να φιμώσει όσους επιχειρούν να αναδείξουν επιχειρησιακές,διοικητικές, πολιτικές ελλείψεις στην αντιμετώπιση του ιού, να τους εκτοπίσει σε ένα no man’s land σιωπής.
Κάθε νέο κρούσμα, κάθε ανεπάρκεια στη διαχείρισή του, κάθε έλλειψη προσωπικού και υλικών επισκιάζεται από την "ατομική ευθύνη". Κάθε γιατρός που λείπει επισκιάζεται από το πρόστιμο στον ανεύθυνο κύριο που βγήκε από το σπίτι χωρίς άδεια.
Οι ίδιοι άνθρωποι πριν 7-8 χρόνια απέδιδαν κάθε πρόβλημα της χώρας στο υπερδιογκωμένο δημόσιο, στο πελατειακό σύστημα, στους συνδικαλιστές. Τότε η οικονομική κρίση απογυμνωνόταν από κάθε ταξικό γνώρισμα, γινόταν ένα πικάντικο καπρίτσιο: διορισμοί, προνόμια, ψέματα και σκανδαλάκια. Οι δημόσιοι φορείς καταδεικνύονταν μόνο ως εστίες αναποτελεσματικότητας ή σπατάλης, ποτέ ως αναγκαίο κράτος πρόνοιας. Κι αν κανείς κοίταζε αλλού τον επανέφεραν στην τάξη φωνάζοντας «είσαι λαϊκιστής, όλοι μαζί τα φάγαμε». Ήταν ο δρεπανηφόρος «αντιλαϊκισμός» που βασιζόταν στην ενοχοποίηση των πολλών και στην απαξίωση των συλλογικών τους αναφορών. Και τότε εστίαζε στο άτομο και ζοριζόταν με τις ομάδες. Το ίδιο και σήμερα.
Οι ίδιοι δημοσιογράφοι γίνονται σήμερα αφενός διαφημιστές του δημόσιου συστήματος υγείας, αφετέρου στέκονται φιλάνθρωπα απέναντι στα δράματα που η νόσος γεννάει. Αρκεί όλα αυτά να παραμένουν στο επίπεδο των γενικών διακηρύξεων και της ατομικής διεκτραγώδησης.
Μόλις προβληθεί αντίδραση, μόλις τεθούν ερωτήματα για ΜΕΘ, γιατρούς, μάσκες, ιδιωτικές κλινικές, κονδύλια, γάντια, τεστ, τότε τα πράγματα αλλάζουν. Όταν οι μονάδες στραφούν στη διεκδίκηση, όταν κριτικά θέσουν ερωτήματα και απαιτήσουν απαντήσεις, τότε καταγγέλλονται: «είμαστε σε πόλεμο, σπάτε το εθνικό μέτωπο, δεν είναι ώρα τώρα για αυτά, μη μιλάς κινδυνεύει η Ελλάς».
Η δρεπανηφόρος "ατομική ευθύνη" μεταμορφώνει τα θύματα της νόσου σε αυτουργούς της.
Ο «αντιλαϊκισμός» του κορονοϊού υψώνει τη ρομφαία: στηλιτεύει τις συλλογικές άμυνες, κατακεραυνώνει τις διεκδικήσεις. Εμείς οφείλουμε να επιμείνουμε: η ατομική ευθύνη στην πράξη ως αυτονόητη υποχρέωση όλων μας πάει μαζί με την κριτική διεκδίκηση των αυτονόητων στη δημόσια υγεία.