Ένας άλλος υπόγειος σιδηρόδρομος

Πριν από λίγες μέρες τελείωσα ένα υπέροχο βιβλίο. Ο τίτλος του είναι "Υπόγειος σιδηρόδρομος" (Underground Railroad) του Aφροαμερικανού συγγραφέα Κόλσον Ουάιτχεντ, σε μετάφραση Γιώργου Μπλάνα (Ψυχογιός). Το διάβασα σχεδόν απνευστί σε λίγες μέρες. Ο συγγραφέας δεν αναφέρεται σε κάποιο σιδηρόδρομο του οποίου η διαδρομή είναι υπόγεια, αλλά στο δίκτυο των μυστικών διαδρομών και ασφαλών καταφυγίων που ξεκινούσα από τον δουλοκτητικό αμερικανικό Νότο και απλώνονταν φυγόκεντρα προς τον ελεύθερο (για τους μαύρους δούλους) αμερικανικό Βορρά και τον Καναδά. Το δίκτυο αυτό, που έφτασε στην ακμή του στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, καθώς και οι άνθρωποι που το λειτουργούσαν (λευκοί ενάντια στη δουλεία και μαύροι απελεύθεροι), με προφανή και μεγάλο κίνδυνο της ζωής τους, πέρασε στην αμερικανική ιστορία με αυτό τον όρο. 

Επιπλέον ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ένα δημιουργικό τέχνασμα παρουσιάζοντας αυτόν τον σιδηρόδρομο σαν μια απτή πραγματικότητα -με ράγες, μηχανή, μηχανοδηγό και βαγόνι-, που διασχίζει σε υπόγειες στοές τον Νότο, μαζεύοντας και αποβιβάζοντας σε διάφορους μυστικούς σταθμούς-πολιτείες τους μαύρους φυγάδες από τις εκεί φυτείες. Οι πόθοι τους (για ελευθερία και χειραφέτηση) ακολουθούν υπόγεια διαδρομή. Ο Ουάιτχεντ έχει κάνει λεπτομερείς έρευνες -αυτό είναι φανερό- παρέχοντας πολλά στοιχεία για την καθημερινή φρίκη που βίωναν οι σκλάβοι στις φυτείες και όχι μόνο, αλλά και για τις διαφορετικές συνθήκες δουλείας που ίσχυαν από πολιτεία σε πολιτεία, καθώς ακολουθεί την ηρωιδα του μυθιστορήματός του στην πορεία της προς την ελευθερία. 

Τα αλληγορικά στοιχεία της διήγησης ακολουθούν το αγωνιώδες οδοιπορικό της και τα συναισθήματά της τα οποία εναλάσσονται από τη φλόγα της ελπίδας στη χωμάτινη γεύση της απελπισίας. Είναι ένα σπουδαίο λογοτεχνικό έργο που δικαίως απέσπασε το βραβείο Πούλιτζερ. Φωτίζει μια σκοτεινή πλευρά της Αμερικής της "Γης των ελεύθερων και γενναίων", όπως περιγράφεται σε μια στροφή του εθνικού τους ύμνου. Ένας από τους θεμέλιους λίθους αυτού του μεγάλου έθνους είναι ο τρόπος με τον οποίο φέρθηκαν οι λευκοί άποικοι στους γηγενείς πληθυσμούς, καθώς και η ύβρις της δουλείας. Όπως το θέτει ένας από τους δευτερεύοντες χαρακτήρες του έργου: "Και η Αμερική επίσης είναι μια ψευδαίσθηση, η μεγαλύτερη απ' όλες. Η λευκή φυλή πιστεύει -πιστεύει με όλη της την καρδιά- ότι είναι δικαίωμά της να πάρει τη γη. Να σκοτώσει τους Ινδιάνους. Να κάνει πόλεμο. Να σκλαβώσει τους αδελφούς της. Αυτό το έθνος δεν πρέπει να υπάρχει, αν υπάρχει δικαιοσύνη στον κόσμο, γιατί τα θεμέλιά του είναι η δολοφονία, η κλοπή και η σκληρότητα -ωστόσο, να που είστε εδώ". (σελ.391)

Σας συνιστώ θερμά να το διαβάσετε.